per
دانشکده الهیات و معارف اسلامی
مقالات و بررسیها(منتشر نمی شود)
1010-4968
2004-06-21
37
2
12894
منطق و عقلانیت
-
ضیاء موحد
97948215
1
عقلانیت به معنای سازگاری، ارتباطی مستقیم با استنتاج منطقی دارد. این ارتباط که جنبة صوری منطق را در بر می گیرد، اندیشة پنهان در برهان خلف است.
Rationality as logical consistency is, formally, directly related to logical derivations. The idea behind reductio ad absurdum is captured in this relation
https://jmb.ut.ac.ir/article_12894_c1b1ca31d24a76c18673196669066ee5.pdf
برهان خلف
سازگاری
عقلانیت
منطق
conformity
Logic
Rationality
reductio ad absurdum
per
دانشکده الهیات و معارف اسلامی
مقالات و بررسیها(منتشر نمی شود)
1010-4968
2004-06-21
37
2
12895
طبیعت گرایی نظریة مجموعه ای به عنوان پایة ریاضیات
-
سهراب علوی نیا
88312617
1
باورهای ما مبتنی بر دو پایة شواهد تجربی و نظریه پردازیند ولی در ریاضیات اساس کار، برهان عقلی است. برهان عقلی نیز متکی به مقدمات و پیش فرضهاست. ولی نمی توان این فرایند برهان را تا بی نهایت ادامه داد و بالاخره باید به اصول موضوعه رسید. معمولاً همین اصول موضوعه، معرف شاخه ای از ریاضیاتند. مثلاً حساب با اصول موضوعة پئانو تعریف می شود. ریاضی دانان، در اواخر قرن 19 م و اوائل 20 م کشف کردند که اصول موضوعة شاخه های مختلف ریاضیات را می توان به اصولی بنیادی تر، یعنی اصول موضوعة نظریة مجموعه ها، فروکاست. مسأله این است که اصول نظریة مجموعه ها را ثابت نمی کنیم، به بداهت ذاتی آنها هم عقیده نداریم، پس چرا آنها را قبول می کنیم؟ آیا می توانیم این اصول را کم و زیاد کنیم یا آنها را به دلخواه خود تغییر دهیم؟ صدق یا کذب آنها را چگونه در می یابیم؟ از کجا به تمامیت و سازگاری آنها پی می بریم؟ طبیعت گرایی، در حل این مشکلات می کوشد. در این پژوهش تلقی و برداشت نگارنده از طبیعت گرایی مطرح می شود و نظر پروفسور پنه لوپه مدی، نقد و رد می گردد.
https://jmb.ut.ac.ir/article_12895_280d2944079151c4b097c9f86da32229.pdf
اصول موضوعه
بنیادگرایی
رئالیسم علمی
سازگاری
طبیعت گرایی
کل گرایی
مدی
نظریة مجموعه ها
axiom
conformity
Maddy
physicalism
Scientific Realism
set-theory
per
دانشکده الهیات و معارف اسلامی
مقالات و بررسیها(منتشر نمی شود)
1010-4968
2004-06-21
37
2
12896
رهیافتهای دانشمندان مسلمان در علم شناسی
-
نادیا مفتونی
37944443
1
احد فرامرز قراملکی
36722227
2
علم شناسی امروزه به تبع علوم، توسعة فراوان یافته و رهیافتهای متنوعی چون علم شناسی منطقی-فلسفی، روان شناسی علم، جامعه شناسی علم و تاریخ علم را در برگرفته است. دانشمندان مسلمان با توسعه و رشد دانشهای مختلف روزگار خود، به بسط و تکامل علم شناسی نیز پرداخته اند و چهار رهیافت عمده و متفاوت در شناخت علوم به دست آورده اند. علم شناسی منطقی که ریشة ارسطویی دارد، در کتابهای منطق به میان آمده، و بر تحلیلهای پیشینی، ضابطه ای و ارائة اصول و قواعد حاکم بر علوم مبتنی است. علم شناسی تطبیقی، با بررسی مقایسه ای دانشها به ارائة الگویی برای طبقه بندی آنها می پردازد. این رهیافت، مطالعة پسینی است و نزد دانشمندان مسلمان بسط فراوان یافته است. علم شناسی تاریخی نیز ریشة ارسطویی دارد و با رهیافت پسینی و تجربی، به مطالعة تاریخی رشد علوم و نظریه های علمی می پردازد. دانشمندان مسلمان با گشودن مبحثی در سرآغاز هر علم با عنوان رؤوس ثمانیه، در واقع به علم شناسی مورد پژوهانه نیز پرداخته اند. در این مقام، انطباق علم شناسی منطقی بر علم خاص، چالش انگیز بوده و مسائل راهبردی برای هر دو ساحت علوم و علم شناسی به میان آورده است.
https://jmb.ut.ac.ir/article_12896_2364f99628d3781bfcc2972c5ca558af.pdf
اجزاء العلوم
احصاء العلوم
احوال العلوم
تاریخ علم
رؤوس ثمانیه
علم شناسی
علم شناسی تطبیقی
علم شناسی مورد پژوهانه
case-study of philosophy of knowledge
comparative philosophy of knowledge
History of science
parts of sciences
Philosophy of knowledge
reckoning sciences
states of sciences
the eight-fold heads
per
دانشکده الهیات و معارف اسلامی
مقالات و بررسیها(منتشر نمی شود)
1010-4968
2004-06-21
37
2
12897
آیا غزالی مخالف فلسفه است؟
-
محمد حسین گنجی
92575347
1
رابطة دین و فلسفه همچنین نسبت نقل و عقل، از مسائل مهمی است که از دیرباز ذهن متفکران ادیان مختلف را به خود مشغول کرده است. اندیشمندان مسلمان نیز از این امر مستثنا نبوده و در آثار خود به این مطلب پرداخته اند. در فرهنگ مسلمانان مشهور آنست که متکلمان به این دلیل که مبانی فلسفه را معارض با شریعت می دانسته اند، با فلسفه مخالف بوده اند. بارزترین چهرة مخالف فلسفه را ابوحامد غزالی، اندیشمند بزرگ قرن 5 ق می دانند که با نوشتن تهافت الفلاسفه، ظاهراً بزرگترین لطمه را به فکر فلسفی در عالم اسلام وارد کرده است. در این مقاله، به روشی تطبیقی و با توجه به سیر تاریخی مسألة مورد بحث، آرائ و مبانی غزالی با فارابی و ابن سینا از فیلسوفان مقدم بر او، و ابن رشد از فیلسوفان قرن 6 ق و از معروفترین معارضان او، و طباطبایی از فیلسوفان معاصر، مقایسه گردیده و نشان داده شده که مخالفت غزالی- و دیگر متکلمان- با فلسفه، در حقیقت مخالفت با آراء معینی از فلسفه، و نه خود فلسفه بوده است. بنابراین، مخالف شمردن وی با فلسفه چندان درست به نظر نمی رسد.
The relation between religion and philosophy or narration and reason is among the major problems with which thinkers of various religions have been dealing for a long time. Muslim thinkers have not been an exception in this connection and have taken that problem into consideration in their works. In the Islamic culture it is very well known that theologians have been against philosophy, for they believed that essentials of philosophy are in contradiction to Shari'ah. The most outstanding figure to be against philosophy is considered Abu Hamid al-Gazzali, the great thinker of the fifth century, who has apparently harmed philosophical thought in the Islamic world more than anyone else by writing Tahafut al-Falasifah. Following a comparative method and taking into consideration the historical itinerary of the problem in question, opinions and essentials of al-Gazzali are compared with such philosophers prior to him as al-Farabi and Ibn Sina, such a well-known opponent of him as Averroes, a philosopher of the sixth century, and such a contemporary philosopher as Tabatabaee in the present essay in order to indicate that opposition of al-Gazzali as well as other theologians to philosophy has in fact been an opposition to some specific philosophical ideas and not to the philosophy itself. Consequently, to consider al-Gazzali an opponent to philosophy does not seem that correct.
https://jmb.ut.ac.ir/article_12897_788c9c371b0d6425ab3530f44b01207f.pdf
دین
عقل
غزالی
فلسفه
نقل
al-Gazzali
Narration
philosophy
reason
Religion
per
دانشکده الهیات و معارف اسلامی
مقالات و بررسیها(منتشر نمی شود)
1010-4968
2004-06-21
37
2
12898
حکمت متعالیه و تصویر سازی هستی شناسانه
از نسبت حق تعالی با خلق
-
امیر شیرزاد
95578884
1
تبیین هستی شناسانة نسبت حق تعالی با خلق از مهمترین مباحث مورد نظر همة دانشمندان الهی اعم از متکلمان، حکیمان و عارفان است. این بحث از یک سو مبتنی بر مباحث امور عامه و از سوی دیگر مقصود از آن، هستی شناسی در تفکر الهی است. به هر حال، تفاوت در مبانی امور عامه، تأثیر به سزایی در تصویر سازی از نسبت حق با خلق دارد. نسبت حق با خلق در تصویر کلامی به رابطة «صانع و مصنوع» و در تصویر فلسفی مشائی به رابطة «علت و معلول» بر می گردد. این امر در فلسفة صدرایی با تجلیلی نو از علّیت چهره ای دیگر می یابد که می توان آن را به دو تمثیل عمدة «شمس و شعاع» و « واقعیت و صورت مرآتی آن » ارجاع نمود. پس از توضیح و تطبیق این دو تصویر، همراه با ذکر برخی مبانی و نتایج آنها، ترجیح تصویر دوم بر تصویر نخست بیان می شود.
Ontological expounding ohf the relation of the Almighty Truth with
creatures is among most significant discussions with which all scholars, including theologians, philosophers, and mystics, have dealt. That discussion is dependent upon "general principles" discussions on the one hand and is meant to offer an ontology in the theological thought on the other. Difference in the foundations of general principles has a remarkable int1uence upon image of the relation of the Truth with creatures. The relation of the Truth with creatures refers to the relation between "maker and made" in theological image and to the relation between "cause and effect" in Peripatetic philosophical one. In the philosophy of Mulla Sacha, it takes another image through a new analysis of causality which can be referred to two main analogies of "sun and ray" and "fact and its mirrored form". After expounding those two images, along with mentioning some of their foundations and results, the preference of the second image to the first one is described.
https://jmb.ut.ac.ir/article_12898_693fa4b0dd0645cc5c4afcd53b721362.pdf
تمثیل
شمس و ضوء
صورمرآتی
علّیت
عین الربط
ملاصدرا
هستی شناسی
Analogy
causality
mirrored forms
Mulla sadra
Ontology
sun and ray
the relation-itself
per
دانشکده الهیات و معارف اسلامی
مقالات و بررسیها(منتشر نمی شود)
1010-4968
2004-06-21
37
2
12899
کلام نفسی (تکوینی) و کلام لفظی (قول، گفتار)
نزد مولوی
-
لیلا پژوهنده
33619645
1
این گفتار به تحلیل «کلام نفسی» و «کلام لفظی» در آثار مولوی می پردازد و نشان میدهد که در یک چشم انداز کلی، تقسیم و تفکیک سخن و زبان به زبان لفظی و زبان یا کلام نفسی و نیز لوگوس باطنی و لوگوس به بیان آمده، به زمانی بسیار دور باز می گردد. با تأکید بر تأثیر چشمگیر بحثهای مطرح در حوزة اشعری بر آثار مولوی در دو بخش مجزا، کلام در قلمرو الوهیت و قلمرو انسان شناسی مورد تحلیل و بررسی قرار می گیرد و در ادامه، اصول و مبانی یاد شده با آراء مولوی مقایسه و بررسی می شود.
The present discourse deals with "essential speech" and "literal speech" in Mawlawi's works and indicates that, in a general view, division of speech and language into literal language and essential language (or speech) and into esoteric logos and logos enjoys a long background. Emphasizing remarkable influence of discussions raised in the realm of A
https://jmb.ut.ac.ir/article_12899_438eff0149409f3d552178af98a4675b.pdf
کلام اشعری
کلام لفظی
کلام نفسی
لوگوس
مولوی
essential speech
literal speech
Logos
Mawlawi
theology of Asha'irah
per
دانشکده الهیات و معارف اسلامی
مقالات و بررسیها(منتشر نمی شود)
1010-4968
2004-06-21
37
2
12900
دیدگاه ارزش شناسی محمد حسین طباطبایی
-
محمد حسنی
56693133
1
نظریة ادراکات اعتباری از نوآوری های محمد حسین طباطبایی است که به رغم ارتباطی که با پیشینة مباحث فلسفی در جهان اسلام دارد، در نوع خود ابتکاری وابداعی است. این مقاله تلاش می کند تا دیدگاه ارزش شناسی طباطبایی را در قالب برخی مسائل مربوط به این حوزه بررسی نماید. جایگاه وجودی ارزش، ارتباط ارزش و واقع، نحوة تولید ارزشها و اطلاق و نسبیت ارزشها، از جمله مسائلی است که مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
The theory of mentally-posited perceptions is an innovation of M.H. Tabatabaee which, despite its relation with the background of philosophical discussions in the Islamic world, is an innovative idea of its kind. This essay attempts to investigate axiological perspective of Tabatabaee in the frame of some questions related to that realm. Ontological status of the value, the relation between the value and the fact, the mode of producing values, and values being absolute or relative will be investigated.
https://jmb.ut.ac.ir/article_12900_9a7cd95ec50ed605ff692e445c7ccb52.pdf
ارزش
ارزش شناسی
طباطبایی
مطلق گرایی
نسبیت گرایی
نظریة ادراکات اعتباری
absolutism
Axiology
Relativism
Tabatabaee
the theory of mentally-posited perceptions
Value
per
دانشکده الهیات و معارف اسلامی
مقالات و بررسیها(منتشر نمی شود)
1010-4968
2004-06-21
37
2
12901
نظریة اخوان الصفا دربارة
چگونگی پیدایش کثیر از واحد (نظام فیض)
-
عین الله خادمی
99288536
1
اخوان الصفا در رسایل خود بعد از پیشینة تاریخی بحث نظام فیض، دربارة چگونگی پیدایش کثیر از واحد، دو نظریه بیان کرده اند. بر مبنای نظریة اول، مراتب طولی فیض عبارتند از: خدا= عقل فعال = عقل منفعل (نفس کلی) = هیولای اولی= جسم مطلق (هیولای ثانیه). بر مبنای نظریة دوم، بین مراتب طولی فیض و سلسلة اعداد (از 1 تا 9) تناظر وجود دارد و این سلسلة طولی عبارتند از: خدا= عقل=نفس=هیولی= طبیعت= جسم فلک=ارکان چهارگانه و طبایع چهارگانه= مولّدات سه گانه. نظریة اول، مبین وامداری اخوان الصفا از افلوطین، و نظریة دوم ترتیب منطقی بیان تاریخچة نظام فیض، مبین وامداری اخوان الصفا از فیثاغوریان است. اخوان الصفا با ایجاد تغییراتی در نظریة افلوطین وفیثاغوریان آن را پذیرفتند. بین نظریة اول و دوم آنان، از جهاتی مشابهت و از جهاتی تمایز وجود دارد. اخوان الصفا از باب تسامح و تقارب با فیلسوفان نظریة اول را مطرح کردند. نظریة دوم احتمالاً به جهت برخورداری از زبان رمزآلود و تناظر بین سلسله مراتب فیض و سلسلة اعداد و شواهد دیگر از رسائل اخوان الصفا و مجمل الحکمه، نظریة نهایی اخوان الصفا است.
https://jmb.ut.ac.ir/article_12901_9af2e0bee8be373e0661fa3f136f2205.pdf
اخوان الصفا
افلوطین
جسم
خدا
طبیعت
عقل
فلک
فیثاغوریان
نظریة فیض
نفس
هیولی
body
god
Ikhwan al-Safa
Intellect
matter
nature
Plotinus
Pythagoreans
soul
sphere
the theory of emanation
per
دانشکده الهیات و معارف اسلامی
مقالات و بررسیها(منتشر نمی شود)
1010-4968
2004-06-21
37
2
12902
جهان شناسی احمد احسائی
(بررسی تطبیقی)
-
جلال زارعی
19839425
1
احمد احسائی (1166-1241 ق) یکی از با نفوذترین چهره های دو سدة اخیر شمرده شده است. او نوآوریهای گوناگونی در مسائل کلامی و به ویژه جهان شناسی، پدید آورده است. این مقاله در جستجوی پاسخ به این پرسش است که آیا احسائی آموزه های جهان شناختی خود را، آن چنان که خود ادعا می کند، مستقیماً از ائمه اثنی عشر اقتباس نموده است؟ با مقایسة برخی از آراء و نظرات او با پیشاهنگان عرصة اندیشه در صدد برآمده ایم تا تأثیر پذیری او را از سرچشمه های متنوع نشان دهیم.
Shaykh Ahmad Ahsaee (1166 - 1241 AH.) has been considered among most influential figures of two recent centuries. Various innovations in theological questions, especially cosmology, are brought about by him. The present essay is in search for the answer to this question whether Ahsaee has taken his cosmological doctrines directly from Holy Imams - as he himself claims. Comparing some of his opinions with some pioneers of arena of thought, we have intended to indicate that he is int1uenced by various sources
https://jmb.ut.ac.ir/article_12902_dc9823d2a973fe088f4e8e71a5d7d5de.pdf
ابن عربی
احمد احسائی
اخوان الصفا
اسماعیلیه
جهان شناسی
شیخ اشراق
مزداپرستی
ملاصدرا
Cosmology
Ibn al-Arabi
Ikhwan al-Safa
Ismailis
Mulla sadra
Shaykh Ahmad Ahsaee
Shaykh al-Ishraq
Zoroastrianism
per
دانشکده الهیات و معارف اسلامی
مقالات و بررسیها(منتشر نمی شود)
1010-4968
2004-06-21
37
2
12903
نظریة نفس کلی و نفوس افلاک و تأثیر آن در فهم صدرا از آیات قرآن
-
علی ارشد ریاحی
18747929
1
نظریة «نفس کلی و نفوس افلاک» در این مقاله با توجه به بطلان مبانی آن که از طبیعیات قدیم گرفته شده، ابطال گردیده و تأثیر آن بر فهم صدرا از آیات قرآن مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. به این منظور، با بررسی تمام کتب تفسیری و فلسفی صدرا، مواردی که او آیات قرآن را بر نفس کلی و یا نفوس افلاک منطبق کرده، جمع آوری شده است. سپس با توجه به سایر آیات، روایات، معنای ظاهری و سیاق آیات و قرائن موجود در آنها، معنای آن آیات به دست آمده و با توجه به خصوصیاتی که برای نفس کلی و نفوس افلاک در فلسفه ذکر شده، صحت و سقم انطباق آن آیات بر این نظریة، معلوم و این نتیجه به دست آمده است که نمی توان هیچ یک ازچهارده موردی را تأیید کرد که صدرا آیات قرآن را بر این نظریه تطبیق کرده است.
Taking into consideration the refutation of essentials of the theory of "general soul and souls of spheres", which is taken from ancient physics, the said theory is refuted in the present essay and its int1uence upon Mulla Sadra's understanding of Quranic verses is surveyed and criticized. In order to do so, all Mulla Sadra's books are surveyed first and then those Quranic verses which are conformed by him to the general soul or souls of spheres are gathered. Taking into consideration other Quranic
verses, their apparent meaning, and other existing evidence (including
traditions), meaning of those verses are grasped; truth or untruth of their conformity to the said theory is clarified; and, hence, it is concluded that none of those fourteen cases claimed by Mulla Sadra to be matters of conformity of Quranic verses to that theory can be
https://jmb.ut.ac.ir/article_12903_3a7fe8a5bd1bfcb9ea06b927f48203b0.pdf
صادراول
فلک
قدر
قضاء
قوای نفس
مراتب علم الهی
نفس
نفس کلی
divine decree
divine measurement
faculties of soul
general soul
levels of divine knowledge
soul
sphere
The First emanation
per
دانشکده الهیات و معارف اسلامی
مقالات و بررسیها(منتشر نمی شود)
1010-4968
2004-06-21
37
2
12904
ساختار «برهان سینوی» و نقد و بررسی ادلة آن
-
سید عباس ذهبی
46846223
1
طرح مباحث خداشناسی و الهیات بالمعنی الأخص در فلسفة اسلامی اهمیت خاصی دارد. در این میان، مسألة اثبات وجود خدا از اهمیت بیشتری برخوردار است و محوریت دیگر مسائل خداشناسی را به خود اختصاص می دهد. جایگاه و نقش ابن سینا و تأثیر او در حکیمان بعد از خودش از یک طرف و شهرت برهان سینوی در اثبا ت وجود خدا از طرف دیگر، تأملی دوباره در این استدلال را می طلبد تا با تحلیل ادلة آن، نقاط قوت و ضعف آشکار گردد، اشکالات دوازده گانه قال طرح بر آن تبیین شود، صحت و سقم اشکالات مطرح شده و پاسخ های آن مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد تا در پرتو آن، بتوان درست و نادرست بودن ادعای ابن سینا و صدر المتألهین را دربارة نامیدن این برهان به برهان «صدّیقین» مورد داوری قرار داد و این نزاع تاریخی را حل نمود.
Discussions concerning "knowing God" and "theology in its most particular sense" are of special significance in the Islamic philosophy. The question of proving existence of God is of greater significance and
is treated as the axis of other theological questions. The status and role of Ibn Sina and his int1uence upon later philosophers on the one hand
and fame of his demonstration in proving existence of God on the other, necessitates another deliberation upon that reasoning so that through analysis of its proofs its strength and weakness points are clarified, the twelve-fold problems raised against it are expounded, truth or untruth of those problems as well as their answers are analyzed and surveyed, correctness or incorrectness of Ibn Sina's claim, as well as Mulla Sadra's, in calling it the demonstration of the most truthful is judged, and that historical dispute is finally settled
https://jmb.ut.ac.ir/article_12904_7ca0ee88d3dae3195f3f99ebafc3c105.pdf
اثبات واجب
برهان سینوی
برهان صدّیقین
تسلسل
دور
وجوب و امکان
demonstration of the most truthful
IbnSina's demonstration
infinite regression
necessity and contingency
proving the necessary being
vicious circle
per
دانشکده الهیات و معارف اسلامی
مقالات و بررسیها(منتشر نمی شود)
1010-4968
2004-06-21
37
2
12905
نظریة مطابقت در صدق و پارادکس دروغگو
-
رضا رسولی شربیانی
56712388
1
پژوهش حاضر پس از ملاحظة تعاریف مختلف از نظریة مطابقت در صدق از ارسطو و حکیمان مسلمان تا منطق دانان جدید غرب، به طرح اشکالات عمده ترین چالش با آن یعنی شبهة دروغگو می پردازد. منطق دانان و حکیمان مسلمان از جمله تفتازانی، دوانی و صدر الدین دشتکی، راههای مختلفی در این مقام ارائه کرده اند. در میان منطق دانان غربی نیز راه حل راسل و نظریة مراتبی زبان آلفرد تارسکی از معروفترین راه حلهای معاصر برای حل شبهة دروغگو تلقی شده است . پس از بررسی تطبیقی و انتقادی راه حلهای یاد شده، بر مبنای نظریة اصالت وجود و قاعدة اتحاد عاقل و معقول ملاصدرا، تبیین قابل قبولی از نظریة مطابقت ارائه می شود، به گونه ای که اشکالات مطرح شده برآن وارد نباشد.
After taking into consideration different definitions of the theory of correspondence in truth ranging from Aristotle and Islamic philosophers to modern Western logicians, the present research deals with its major challenge, i.e. the liar paradox. Such Islamic logicians and philosophers as al-Taftazani, al-Dawwani, and Sadr aI-Din al-Dashtaki qave offered various solutions to that problem. Among Western logicians, solution of Russel and Tarski's theorem are considered the most well-known contemporary solutions. Following a comparative critical investigation of those solutions, an acceptable expounding of the theory of correspondence, based on the theory of "real fundamentality of existence" and the philosophical rule of "union of the intelligent with the intelligible" of Mulla Sacha, will be offered in such a way that no presented problem can shake it.
https://jmb.ut.ac.ir/article_12905_4d1f22d70c353bff883838d83d02d1ee.pdf
شبهة دروغگو
صدق
معرفت شناسی صدرایی
نظریة مطابقت
epistemology of Mulla Sadra
the liar paradox
the theory of correspondence
truth